FB: Đạo Sinh
ĐẠO TRONG PHẬT PHÁP & LÃO-TRANG
Trong Hán tạng, chữ Phạn “mārga” được dịch âm là “mạt-già” (末伽); dịch nghĩa là “đạo” (道). Mārga là con đường dẫn người học từ khổ đau đến giải thoát, từ đại dương sinh-tử đến thành phố Niết-bàn. Khi đi trên con đường này, người học được trang bị 37 pháp; trong đó có 8 pháp làm thành 8 lối đi dành riêng cho người học để khỏi đi lạc vào các lối đi khác của thế gian.
Khi giải thích về "Bốn Sự Thật Thánh Thiện", các luận sư Phật giáo thường phân thành 2 cặp nhân-quả: (1) Khổ là quả của Tập, vì khát ái là nguyên nhân chính dẫn đến khổ đau; và (2) Diệt là quả của Đạo, vì đạo là con đường dẫn tới cảnh giới tịch diệt.
Trong Phật học, “đạo” là con đường, là phương tiện; vì thế thuộc phạm trù các pháp hữu vi, tức các pháp sinh & diệt phụ thuộc vào nhân duyên.
Sau khi ngài Huyền Trang du học Ấn-độ trở về, vào năm Trinh Quán thứ 21 (khoảng năm 646 T.L.) vua Đường Thái Tông lệnh cho ngài và hơn ba mươi đạo sỹ tập hội ở Ngũ Thông quán, khảo cứu tường tận Đạo Đức Kinh, tham cứu bàn luận từng ngày, để ngài dịch ra tiếng Phạn nhằm giới thiệu văn hóa Trung Hoa cho Ấn-độ. Khi trình bày Phật Pháp với các đạo sỹ, ngài không dịch chữ Phạn "mārga" là 道 (đạo), mà dịch âm là "末伽" (mạt-già) vì sợ các đạo sỹ đồng nhất chữ "đạo" là con đường trong Phật Pháp với chữ "đạo" là đạo đức, đạo lý trong triết học Lão-Trang. Ngài phân tích từng câu, từng ý trong Đạo Đức Kinh xong thì nói: "Phật giáo và Đạo giáo, về lý cực kỳ trái ngược nhau; làm sao có thể dùng Phật lý để làm rõ nghĩa của Đạo giáo được." (奘曰.佛教道教理致天乖.安用佛理通明道義). Hơn nữa tầm cỡ như Lão-Trang, Ấn-độ có đến "chín mươi sáu trường phái triết học khác nhau"; "có phiên dịch ra cũng chỉ làm trò cười cho thiên hạ" (若翻老序彼必以為笑林). Lúc bấy giờ quan Trung Thư và các bạn đồng liêu đều công nhận lời nói thẳng thắn của ngài mà hủy bỏ việc phiên dịch. ( ~ T52n2104_003)
