Chân Công con nhà đầy tớ quan, lâu không lấy vợ nên tính tình ẩm ương thất thường, thiên hạ cho là điên, đàn bà con gái nghe tiếng tránh xa đến vài dặm, có người dan díu đến mấy năm rồi cũng sợ hãi mà bỏ đi cả, đến lúc cứng tuổi mới gặp một người trong núi dạy rằng:
Tam thập nhi lập; (三十而立)
Tứ thập nhi bất hoặc; (四十而不惑)
Ngũ thập nhi tri thiên mệnh; (五十而知天命)
Lục thập nhi nhĩ thuận; (六十而耳順)
Thất thập nhi tòng tâm dục bất du củ. (七十而從心欲，不踰矩)
Có người giảng thế này:
Trai ba mươi tuổi thì tài,
Đến bốn mươi tuổi thì ai lừa mình.
Năm mươi biết mệnh giời xanh,
Sáu mươi ù cạc sao anh cũng ừ.
Bảy mươi mực thước hơn xưa.
Công nghe xong, bừng tỉnh đi về nhà, mở trường học trong làng, trong suốt mấy năm, đi khắp vùng nói nhời nhân nghĩa, ai nghe thấy Công nói cũng phải, xong thời bỏ đi, cho rằng Công càng ngày càng điên nặng.
Năm Thái Bình thứ nhất, người đi cày thấy Công đứng giữa chợ, ngửa mặt lên mây dở khóc dở cười rồi bỏ đi đâu không rõ. Từ đó trong cõi yên ả lắm, chắc vì không còn Công điên nữa.
Công sang sông, thấy phong cảnh xác xơ, người ngợm thích đánh bài lá, xế chiều tụ ở hàng nước tính sổ ăn tiền của nhà quan, gọi là đánh đề, ngậm ngùi đi về cuối làng ở trong lều vịt sống tạm bợ. Có người biết Công, ngày ngày đứng ngoài cửa trêu chọc, Công học cổ nhân, lấy cây gai rào kín lối vào, ấy thế vẫn không ngăn nổi tiếng đồn điên dại.
Qua hẳn năm, không thấy Công ra ngoài nữa, dân làng nghĩ Công chết, kéo vào xem chỉ thấy trên liếp đề mấy câu:
Tam thập nhi lập; (三十而立)
Tứ thập nhi bất hoặc; (四十而不惑)
Ngũ thập nhi tri thiên mệnh; (五十而知天命)
Lục thập nhi nhĩ thuận; (六十而耳順)
Thất thập nhi tòng tâm dục bất du củ. (七十而從心欲，不踰矩)
Liền mấy hôm sau, đề nổ liên tiếp, hết ba mươi đến bốn mươi, hết năm mươi rồi sáu mươi, ai nấy vừa sợ vừa lạ. Đến hôm về bảy mươi, thấy người tứ xứ về đông lắm, ai nấy tiếc rẻ, đúng là Chân Công chưa có vợ thật nhưng chẳng điên rồ chút nào cả.
Khuất Lão Động Chủ Nguyễn Hạnh.
