Kinh lạc

[tuhaibajai]

2. Nhâm mạch

Nhâm mạch khởi đầu từ chỗ Hội âm dưới huyệt Trung cực, đi lên chỗ kín trong lông mu, từ trong bụng đi lên qua huyệt Quan nguyên đến yết hầu, lại đi lên đến dưới môi, chạy qua mặt đi sâu vào trong con mắt (cùng hợp với mach Dương kiều và kinh Túc dương minh).

Bệnh hậu: Khi Nhâm mạch phát bệnh, ở đàn ông thì thường mắc các chứng sán (bảy chứng sán: xung, hồ, đồi, quyết, đội, long, sán hà), ở đàn bà dễ bị chứng xích bạch đái hạ và bụng dưới kết hòn (trưng hà).

[tuhaibajai]

3. Xung mạch

Xung mạch khởi đầu từ dạ con ở bụng dưới, quay lên theo lần trong xương sống, là cái bể kinh lạc của toàn thân. Còn như kinh mạch của nó đi nổi ở ngoài, thì cùng với kinh Túc thiếu âm thận ven bụng mà đi lên, hội nhau ở yết hầu lại đi rẽ ra rồi quấn quanh môi miệng.

Bệnh hậu: Khi Xung mạch phát bệnh thì khí ở bụng dưới xung ngược lên, trong bụng đầy, đau rất gấp.

[tuhaibajai]

4. Đới mạch

Đới mạch khởi đầu từ dưới sườn cụt (huyệt Đới mạch) quanh một vòng qua lưng sang bụng (cùng hội với kinh Túc thiếu dương ở huyệt Duy đạo).

Bệnh hậu: Khi Đới mạch phát bệnh thì bụng đầy trướng, ở lưng có cảm giác như người ngồi trong nước; đàn bà thì đau bụng dưới, kinh nguyệt không đều, xích bạch đái hạ.

[tuhaibajai]

5. Âm kiều mạch

Mạch Âm kiều là một chi mạch của kinh Túc thiếu âm thận chia ra, khởi đầu từ chỗ lõm dưới cái xương lớn phía trước mắt cá trong, đi qua trên xương mắt cá trong, men thẳng lên trong bắp đùi rồi đi vào bụng dưới, theo phía trong bụng ngực đi vào huyệt Khuyết bồn, lại đi ra phía trước chỗ động mạch của huyệt Nhân nghinh, rồi vào xương gò má, đến đầu con mắt thì hợp với kinh Túc thái dương (lại hội với kinh Thủ thái dương, Túc dương minh, và mạch Dương kiều ở huyệt Tình minh).

Bệnh hậu: Khi mạch Âm kiều phát bệnh thì dương khí của người ta kém đi, mà âm khí quá thịnh, thường hay ngủ. Điều 29 sách Nạn kinh nói: "mạch Âm kiều sinh ra bệnh thì khí dương hoãn khí âm cấp".

[tuhaibajai]

6. Dương kiều mạch

Mạch Dương kiều bắt đầu ở ngón chân đi men mắt cá ngoài, đi lên đến huyệt Phong trì ở phía sau não (hội với kinh Túc thiếu âm ở Cự liêu, lại hội với kinh Thủ dương minh ở huyệt Kiên liêu và huyệt Cự cốt, lại hội với hai kinh mạch Thủ túc thái dương, và Dương duy ở huyệt Nhu du, hội với hai kinh thủ túc dương minh ở huyệt Địa thương, lại hội với Nhâm mạch và kinh Túc dương minh ở huyệt Thừa khấp).

Bệnh hậu: Khi mạch Dương kiều phát bệnh thì âm khí của người ta kém mà dương khí quá thịnh, thường thấy không ngủ. Điều 29 sách Nạn kinh nói: "mạch Dương kiều sinh ra bệnh thì khí âm hoãn mà khí dương cấp".

[tuhaibajai]

7. Âm duy mạch

Mạch Âm duy bắt đầu ở chỗ giao hội của các âm kinh (hội với kinh Túc thái âm ở huyệt Phúc ai, Đại hoành; lại hội với kinh Túc thái âm, Túc quyết âm ở huyệt Phủ xá, Kỳ môn; lại hội với Nhâm mạch ở huyệt Thiên đột, Liêm tuyền).

Bệnh hậu: Khi mạch Âm duy phát bệnh phần nhiều thấy đau tim (mạch Âm duy đi nở các kinh âm mà chủ phần dinh, dinh là huyết, huyết thuộc tim cho nên bị đau tim).

[tuhaibajai]

8. Dương duy mạch

Mạch Dương duy bẳt đầu ở chỗ các dương kinh giao hội (giao hội với hai kinh Thủ túc thái dương và Dương kiều ở huyệt Nhu du; giao hội với hai kinh, Thủ túc thiếu dương ở huyệt Thiên liêu; lại hội ở huyệt Kiên tỉnh, ở trên đầu thì cùng với kinh Túc thiếu dương hội ở huyệt Dương bạch, lên đến huyệt Bản thần và Lâm khấp, đến huyệt Chính doanh theo huyệt Não không, xuống huyệt Phong trì giao hội với Đốc mạch ở huyệt Phong phủ, Á môn).

Bệnh hậu: Khi mạch Dương duy phát bệnh thì phần nhiều thấy nóng rét (mạch Dương duy đi ở các dương kinh mà chủ phần vệ, vệ là khí, khí ở biểu, cho nên bị nóng rét).