Châm cứu Tư Sinh kinh - Vương Chấp Trung - Lê Văn Sửu soạn dịch

[tuhaibajai]

8. Tự ra mồ hôi – Tự hãn

- Ngọc chẩm: Chữa nhiều mồ hôi (xem: Đau mắt).

- Cách du: Chữa ra mồ hôi (xem: Đờm).

- Âm kiều: Chủ mồ hôi ra “Thiên” (xem: Đau bụng).

- Phi dương, Dũng tuyền, Hàm yếm, Hậu đỉnh: Chủ cổ gáy đau, các khớp ra mồ hôi.

- Côn lôn: Chủ sốt rét, nhiều mồ hôi “Thiên”.

- Nhiên cốc: Chủ sốt rét ôn chứng ra mồ hôi.

- Phục lưu: Trị xương nóng rét, mồ hôi chảy không dứt “Đồng”.

- Đại đôn: Trị tim đau ra mồ hôi (xem: Tự nhiên sán).

- Khuyết bồn: Trị ra mồ hôi (xem: Tràng nhạc).

- Trung phủ: Trị phong ra mồ hôi (xem: Phế khí).

- Thiếu thương: Trị hay ra mồ hôi mà lạnh (xem: Hay ợ).

- Xung dương: Chủ ra mồ hôi, cứu lòng bàn tay, bàn chân nóng, mồ hôi trộm (xem: Sốt rét).

* Mẫu lệ tán: Trị nằm thì ra mồ hôi trộm, phong hư đau đầu. Mẫu lệ nung vàng, Bạch truật, Phòng phong, mỗi thứ 3 lạng, uống với rượu chừng một thìa canh, ngày hai lần (Dứt mồ hôi phương này rất nghiệm). Các chứng ra mồ hôi, uống 3 ngày đều khỏi - Bài đó ở Thiên Kim Phương.

Bản Sự Phương nói: Như sợ gió thêm Phòng phong gấp đôi, khí hư gia Truật, mặt sưng gia Mẫu lệ.

* Cũng có Mẫu Lệ Tán trị hư lao, mồ hôi trộm không dứt: Mẫu lệ nung đỏ, Ma hoàng căn, Hoàng kỳ, các vị đều bằng nhau tán nhỏ, mỗi lần dùng 2 đồng, một chén nước sắc còn 7 phần, uống lúc ấm. Tôi dùng đều thấy nghiệm cả, cho nên chép phụ vào đây (Bản sự có 2 phương).

- Liệt khuyết, Khúc trì: Chủ bệnh nhiệt phiền tâm. Tâm buồn bằn, trước hết cánh tay, bàn tay, mình nóng điên dại, rung giật, môi miệng chum lại, mũi phồng lên, dưới mắt mồ hôi ra như giọt ngọc “Thiên”.

- Ngũ sứ, Tán trúc, Chính doanh, Thượng quản, Khuyết bồn, Trung phủ: Chủ ra mồ hôi mà nóng rét.

- Thừa tương: Chủ ra mồ hôi, ra máu cam không dứt.

- Bách hội: Chủ mồ hôi ra mà nôn, động kinh.

- Đại đô: Chủ bệnh nhiệt ra mồ hôi, mắt quyết, chân mát, “Ngoại đài” lại nói: Không ra mồ hôi, chân tay mát, quyết.

- Phục lưu: Chủ nóng rét không chỗ nào yên, mồ hôi ra không dứt, phong nghịch, tứ chi sưng.

- Phàm bệnh nhiệt phiền tâm, chân mát lạnh, nhiều mồ hôi, trước lấy Nhiên cốc, sau lấy Thái khê, động mạch ở khe ngón cái (?), tất cả đều bổ trước.

- Liệt khuyết (xem: Thủy thũng), Phế du, Tâm du: Chủ ra mồ hôi (xem: Trúng gió).

- Thương hàn tự ra mồ hôi đúng là âm chứng, chỉ có Lý Trung Thang là tốt nhất. Tôi thường bảo người ta uống, rất nghiệm.

* Nếu chỉ có từ trán trở lên là có một ít mồ hôi, và trên phu một khớp có mồ hôi, rất nên sắc Ngũ Linh Tán mà uống (nhiều mồ hôi, cũng có do dụng tâm mà bị, nên cứu Tâm du, uống Trấn Tâm Đan đều khỏi).

* Bệnh sốt rét nhiều mồ hôi, cứu Y hy 50 mồi. Nhiều mồ hôi, tứ chi không nhấc lên được, ít sức, cứu Hoành văn 50 mồi, Trường bình 50 mồi, nhiều mồ hôi, mồ hôi trộm xem thêm: Nóng rét.

[tuhaibajai]

9. Mồ hôi không ra – Hãn bất xuất

* Phàm tức ngực ngắn hơi, mồ hôi không ra, đều châm bổ Thủ thái âm để lấy mồ hôi “Thiên”.

- Thiếu trạch, Phục lưu, Côn lôn: Chủ sốt rét thể lạnh, mồ hôi không ra.

- Thiên lịch: Chủ phong ngược (sốt rét do phong), mồ hôi không ra.

- Thiếu trạch: Chủ sốt rét, nóng rét, mồ hôi không ra “Đồng”.

- Thượng tinh: Chủ sốt rét lâu dài, rét run nóng, mồ hôi không ra.

- Á môn: Chủ đau đầu gió, mồ hôi không ra.

- Tâm du (xem: Cuồng) “Minh” cũng thế. Khúc sai: Trị trong tim phiền, tức, mồ hôi không ra “Minh” cũng thế.

- Đào đạo: Trị nóng rét rả rich, xương sống cứng, mồ hôi không ra “Minh” cũng thế.

- Đảm du: Trị rét run, mồ hôi không ra (xem: Đầu đau).

- Mệnh môn: Trị đầu đau như phá, thân nóng như lửa, mồ hôi không ra.

-Thượng quản: Trị thân nhiệt, mồ hôi không ra (xem: Hoắc loạn).

- Chí âm (xem: Đầu đau), Ngư tế (xem: Nóng rét), Khúc tuyền (xem: Sán), Hiệp khê (xem: Ngực sườn tức), Trung lữ du: Trị mồ hôi không ra (xem: Tiêu khát).

- Thiên lịch: Trị phong, mồ hôi không ra.

- Khiếu âm: Chữa chân tay nóng, bứt dứt, mồ hôi không ra, chuột rút.

- Mệnh môn (xem: Đau đầu), Phế du (xem: Mồ hôi): Chữa mồ hôi không ra “Minh”.

- Khúc trạch: Chủ mồ hôi ra không quá vai (xem: Nhổ ra máu) “Giáp” (xem: Thương hàn nóng rét).

- Ngư tế: Chữa mồ hôi không ra (xem: Nóng rét).

[tuhaibajai]

10. Thương hàn không có mồ hôi – Thương hàn vô hãn

- Đại đô: Chủ thương hàn mồ hôi không ra, chân tay nghịch lạnh, bụng đầy muốn nôn, mắt hoa, tim bứt dứt, tứ chi sưng “Minh hạ”.

* Phàm ôn bệnh trên 5 ngày, mồ hôi không ra, châm Thái tuyền lưu kim 1 giờ, nếu chưa đủ 5 ngày cấm châm.

- Lao cung: Chủ bênh nhiệt đã 3 ngày chẳng có mồ hôi, sợ hãi.

“Giáp - Ất” nói: Chủ bệnh nhiệt đầy tức, bứt dứt muốn nôn ọe, 3 ngày trở xuống không được châm. Sợ hãi, ngực sườn không thể nghiêng lại. Ho đầy, nước đái đỏ, đái ra máu, chảy máu cam không dứt, nôn mửa ra máu, khí nghịch, ợ không dứt, đau trong họng, ăn không xuống, hay khát, loét trong miệng, trong lòng bàn tay nóng, muốn nôn “Thiên”

- Khổng tối: Chủ cánh tay quyết, nóng đau, mồ hôi không ra “Minh” nói: Bệnh nhiệt mồ hôi không ra đều châm cứu ở đó, huyệt đó có thể ra mồ hôi.

- Kinh cừ, Dương trì, Dương cốc, Hợp cốc “Minh hạ” cũng thế. TiềN cốc, Nội đình, Hậu khê, Uyển cốt, Chi câu “Minh hạ” cũng thế. Lệ đoài, Xung dương, Giải khê: Chủ bệnh nhiệt mồ hôi không ra.

- Trung xung: Chủ bệnh nhiệt mồ hôi không ra (xem các bệnh của thương hàn).

- Mệnh môn, Bàng quang du, Thượng quản, Khúc sai, Thượng tinh, Đào đạo, Thiên trụ, Thượng liêu, Huyền lý, Phong trì: Chủ đầy tức, bứt dứt, mồ hôi không ra.

- Phi dương: Chủ phần dưới nóng rét, mồ hôi không ra, chi thể nặng.

- Ngọc chẩm, Đại trữ, Can du, Tâm du, Cách du, Đào đạo: Chủ mồ hôi không ra, đau quyết, sợ lạnh, ác hàn.

- Quang minh: Chủ bụng và chân mát, nóng rét mồ hôi không ra.

- Khúc tuyền: Chủ mình nóng, đầu đau, mồ hôi không ra.

- Ngư tế: Chủ đầu đau, quá lắm mà mồ hôi không ra.

- Xích trạch: Chủ khí ở cách, hay nôn, hàm khua gõ, không có mồ hôi, tâm bứt dứt, mình đau.

- Dịch môn, Trung trữ, Thông lý: Chủ bệnh nhiệt, không vui, đau đầu, mặt nóng, không có mồ hôi.

* Thương hàn, ôn bệnh, hay lắc đầu, mặt mát, mồ hôi ra không quá vai, Khúc trạch chủ chứng đó “Giáp”.

- Ủy trung: Chủ trị bênh nhiệt mồ hôi chẳng ra v.v… lấy máu ở kinh đó khỏi ngay “Đồng”.

- Khổng tối: Trị nhiệt bệnh, mồ hôi không ra, có thể cứu 3 mồi thì ra mồ hôi “Minh hạ” cũng thế.

- Hãm cốc, Lệ đoài, Cách du, Trung trữ, Đại đô (xem: Bụng đầy), Chi câu, Dương cốc “Minh” cũng thế. Uyển cốt, Tiền cốc: Trị bệnh nhiệt mồ hôi không ra.

- Huyền lư: Trị bệnh nhiệt, đầy tức, bứt dứt, mồ hôi không ra “Minh” cũng thế.

- Huyền ly: Trị bệnh nhiệt mồ hôi không ra, đau một bên đầu, tâm bứt dứt không muốn ăn.

- Y hy: Trị bệnh nhiệt mồ hôi không ra.

- Đại trữ: Trị thương hàn mồ hôi không ra, cột sống cứng.

- Kinh cừ: Trị bênh nhiệt mồ hôi không ra, bạo bại suyễn, đau ở giữa gầm bàn chân (túc tâm), nôn mửa.

- Thương dương: Trị bệnh nhiệt mồ hôi không ra, bạo bại suyễn “Minh hạ” cũng thế.

- Trung xung: Trị bệnh nhiệt mồ hôi không ra, bàn tay nóng, mình như lửa, tim đau tức, bứt dứt, lưỡi cứng.

- Thái khê:Trị bệnh nhiệt mồ hôi không ra, chán ngán, muốn nằm, nước đái vàng, khó ỉa.

- Phong trì: Trị ôn bệnh, mồ hôi không ra, mắt hoa, khổ sở vì đau đầu.

- Thái lăng: Trị bệnh nhiệt mồ hôi không ra, cánh tay co, nách sưng, hay cười không dứt, tim bâng khuâng, nếu đói hay buồn khóc, sợ hãi mắt đỏ, đái như máu, nôn ngược, nói cuồng không vui.

- Lao cung: Trị bệnh nhiệt, 3 ngày mồ hôi không ra, sợ lạ lùng, ngực sườn đau không thể xoay, đái ỉa ra máu, chảy máu cam không dứt, hơi ngược lên, nôn ọe, phiền khát, ăn uống không xuống.

- Quang minh: Trị bệnh nhiệt mồ hôi không ra, tự nhiên cuồng, hư thì bại mềm yếu, ngồi không đứng dậy được, thực thì ống chân nóng, đầu đau, mình mẩy, chân tay không tự điều khiển được, hay cắn vào má.

- Trung xung: Chủ bệnh nhiệt, buồn bằn, bứt dứt, mồ hôi không ra, bàn tay nóng, mình như lửa, tim đau, lưỡi cứng “Minh hạ” nói: Thân nhiệt như hỏa, đau đầu như phá.

- Thiên trì: Chữa bệnh nhiệt mồ hôi không ra, ngực tức, cổ đau, tứ chi không nhấc lên được, dưới nách sưng, khí lên trong ngực có tiếng kêu, hầu khát (“Minh hạ” tương tự nạn thương hàn âm chứng, tứ chi lạnh cứng đơ, bất tỉnh), tôi đem Lý Trung Thang cho uống, uống đến lần thứ hai mồ hôi ra như mưa vậy. Thần thay!

[tuhaibajai]

11. Phát bối (Ung thư, ghẻ lở, xem thêm: Trĩ dò)

- Đâm vào Phong môn đều đều để tiết nhiệt khí ở chư dương, mãi mãi lưng không phát ung thư “Đồng”.

* Cách cứu phát bối, hoặc không thấy đầu mụn, lấy giấy ẩm đắp lên, chỗ nào khô trước thì đó là đầu mụn. Lấy tỏi bóc vỏ, cắt sống thành khoanh như đồng tiền, đặt khoanh tỏi lên chỗ đó, sau đó cứu 3 mồi, thay tỏi lại cứu 3 mồi, như thế thay nhiều lần. Nếu đau thì cứu cho tới khi mất đau, nếu không đau thì cứu cho tới khi đau mới dừng. Nếu như ngày thứ nhất cứu bớt được còn 9 phần, ngày thứ hai cứu bớt còn 8 phần… đến ngày thứ 7 tạm gọi là được, tự nó sẽ khỏi.
Khi đã cứu đủ, cứu xong, lấy cây Vẩy rồng trên đá, cây Ba lộ rửa sạch, giã lấy nước đun nóng mà đắp vào thì ra ác vật để trừ tận gốc.

* Phàm mụn đanh, mụn đầu cũng như mụn rốn cá và tất cả các loại không tên đều chữa tất “Tập hiệu”.

 Phàm phát sưng lên đến rắn, có gốc tên là Thạch ung, cách chữa thường cứu ở trên là 100 mồi, hòn đá đó phải nát đi, nếu chưa tan tăng thêm mồi càng tốt “Thiên”.

* Lời bàn rằng: Phàm phát bồi đều do uống năm thứ đá, ăn lạnh và đồ sống gây ra. Cũng do việc uống sữa mà thành, lại có thể tự nhiên mà phát bối. Thường mọc ở lưng trên giữa hai xương bả vai, mới đầu to như hạt lúa, hoặc đau, hoặc ngứa có màu đỏ. Người ta thường bỏ qua, càng ngày càng lớn, có khi không quá 10 ngày có thể chết. Gặp khi khốn thấy mụn rộng 3 thốn, cao 1 thốn và có đến 10 lỗ, lấy tay ấn thấy trong lỗ đều có mủ ra, khi tìm thì câm mất. Do đó về mặt dưỡng sinh thấy dù nhỏ, có cảm giác ngứa, đau lạ ở trên lưng thì kịp thời lấy ngay đất sạch hòa với nước thành sữa, vê thành bánh dầy 2 phân, rộng 1,5 thốn, lấy Ngải thô làm thành mồi cứu trên bánh đất đặt đúng trên mụn mà cứu, mỗi một mồi thay môt bánh, nếu mụn to bằng hạt lúa có thể cứu 7 bánh thì khỏi. Nếu to như quả dâu da thì cứu 7 x 7 = 49 mồi thì khỏi, nếu to như đồng tiền thì có thể cứu suốt đêm, không hạn chế số mồi, uống thêm Ngũ Hương Liên Kiều Thang và nước sắt mài và các thuốc công nữa thì khỏi.

* Phàm sưng ở hai xương bả vai, đầu trắng như hạt thóc nếp, bốn chung quanh liền đó sưng đỏ đen, làm cho người ta bực bội luẩn quẩn thì tên là phát bối (cấm phòng sự, rượu, thịt, tỏi, miến). Nếu như không phòng và chữa, nó chạy vào trong thì giết chết người, có người không biết thường trị theo tạp sưng khác đều chết cả.

 Quách Hộ nói với tôi: Trong làng có người chữa giỏi về phát bối, ung thư, đều cứu ở trên mụn 200 – 300 mồi, không có trường hợp nào không khỏi. Nhưng làm mồi ngải nhỏ, mồi ngải nhỏ thì người ta không sợ cứu, cứu nhiều sẽ khỏi, phép đó hiển nhiên như vậy.

 Gần đây có thầy thuốc chữa ngoại khoa có tiếng, chữa  một người phát bối, mụn to như cái bát, có nhiều lỗ, thầy này cũng không dùng thuốc, chỉ lấy Ngải đắp kín trên khắp cả mụn, cứu lâu thì hết đau, lúc đó trên mụn đều là thịt chết. Rồi lúc vừa mới thấy hết đau, xoay sang dùng thuốc điều trị mà khỏi, ra ngoài sức tưởng tượng (cáo xuất vu ý biểu dã).

 Vương Cừ bị ung thư phát ở trên lưng, Trương Sinh làm ngải đốt ở trên từ sáng đến đêm 150 mồi, biết đau mới thôi. Hôm sau gắp những vẩy đen đi, máu mủ ra hết trong da đều đỏ tươi mà không đau lại. Bắt đầu lấy thuốc riêng phụ vào, ngày một đổi thay, hơn một tháng sau thì mụn đã khỏi. Năm đó vào khoảng giữa Hạ và Thu, ở kinh sư, giới nhân sỹ bị ung thư có đến 7 người, môn sinh tôi vì biết phép đó mà đã chữa khỏi cả (xem: Vương Cừ phát bối phương tự).

- Dương phù: Trị nách ung thư mã đao (xem: Thắt lưng chân đau).

- Độc tỵ: Trị bánh chè đầu gối sưng ung (xem: Đầu gối đau).

- Khiếu âm: Chủ đinh, thư phát lện, gáy đau dẫn lên đầu (“Minh” cũng thế), mắt đau “Đồng” nói: Trị ung thư đau đầu , tim bứt dứt).

* Phàm tự nhiên ở 5 đầu ngón tay gân co không gập duỗi được, cứu giữa xương mắt cá 10 mồi, hoặc đến 100 mồi.

- Phụ cốt thư cứu ở sau Gian sử 1 thốn, số mồi theo tuổi, khỏi ngay!

- Thiên đột: Chữa Phế ung, nhổ ra máu mủ, khí nghẽn không thông.

- Chiên trung: Chữa Phế ung, ho hắng, khí lên, nhổ ra mủ, ăn không xuống, trong ngực khí đầy như tắc.

- Tiểu hải: Trị nhọt sưng, rét run.

- Thái xung, Lâm khấp (xem: Nách sưng): Trị nhọt mã đao dò.

 “Đơn Phương” có nói: Ác nạn là Thạch ung, không châm phải lấy thuốc, cứu trên mụn 100 mồi thì mụn nát ra.

 “Phương” nói: Phải lấy độc dược công ở trong để dẹp tận gốc, lại cứu ngải ở ngoài để tuyên cái độc, phép đến cùng là như thế. Ung thư mới bắtt đầu, đốt ngải và uống thuốc Đại hoàng không thể khỏi (Đại hoàng nên tùy ngời hư thực mà uống).

 Vương Tử Cao bị bối thư, thầy thuốc ngoại khoa ở kinh sư cho là bất khả trị. Sau được một người bảo lấy ngải đốt, mồi to bằng quả táo, gần 1000 mồi.

 Lỗ Thực cũng bị nhiều nhọt ở lưng, cũng cứu ngải mà khỏi, cứu là phép thứ nhất vậy.

[tuhaibajai]

12. Bướu cổ - Anh lựu, nhục lựu

- Thiên phủ (“Giáp - Ất” chép là Thiên song), Nhu hội, Khí xá: Chủ khí bướu, cổ họng sưng.

- Thông thiên: Chủ bướu, cứu 50 mồi, Hung đường, Dương khí: Cứu 100 mồi.

- Não hộ, Thông thiên, Tiêu lạc, Thiên đột: Chủ cổ có đại khí.

- Nhu hội: Trị gáy lưu khí bướu “Minh hạ” nói: Chữa bướu và khí ở cánh tay sưng.

- Khí xá: Chữa bướu cổ (xem: Ho ngược khí lên), Phù bạch: Chữa khí bướu, vai không nâng lên được “Đồng” nói: Trị ảnh khí.

- Phế du: Chữa bướu hơi (ảnh khí).

- Bướu mà hơi lên, ngắn hơi, cứu Phế du 100 mồi.

- Bướu mà hơi lên, tức ngực, cứu Vân môn 50 mồi.

- Bướu ác khí cứu Thiên phủ 50 mồi. “Thiên Kim Dực” nói: Lại cứu Hung đường 100 mồi.

- Bướu lao khí, cứu Xung dương số mồi theo tuổi.

- Bướu, cứu Thiên cù (Thiên đột) 300 mồi, cứu bề ngang rộng 3 thốn.

- Bướu hơi mặt sưng, cứu Thông thiên 50 mồi.

- Bướu, cứu Trung phong, số mồi theo tuổi.

- Mọi thứ bướu, cứu Kiên ngung, bên phải bên trái đối nhau, chỗ vào trong một ít, con trai bên trái 18 mồi, bên phải 17 mồi, con gái bên phải 18 mồi, bên trái 17 mồi, làm 3 lần thì khỏi dứt.

Lại Phong trì 100 mồi.

Lại phía sau hai tai, vào trong mép tóc 100 mồi.

Lại Đầu xung (một chỗ là Cảnh xung), cứu ở đó, các chỗ đều theo tuổi. “Thiên Kim Dực” nói: Một bên là Tý nhu.

- Bướu ác khí, cứu Đại chùy, rộng khoảng 3 thốn.

- Phong trì, mép tóc trên tai, Đại chùy, mỗi chỗ 100 mồi, hai bên Đại chùy 1,5 thốn thẳng xuống dưới một ít 30 mồi, lại Tý nhu số mồi theo tuổi. Phàm 5 nơi cộng lại là 9 huyệt. Lại xuôi hai tay trên đầu, cứu chỗ nếp gấp nách mỗi chỗ 300 mồi. Châm cũng hay “Thiên Dực”.

* Đại Chí Thiền Sư nói: Da dẻ ở đầu mặt sinh bướu, to như nắm tay, nhỏ như hạt dẻ, hoặc mềm hoặc cứng, không đau, không thể (…) cũng châm cứu (?). Dùng Thiên Nam Tinh (tươi khô đều được, nhỏ thêm ít dấm giã nghiền thành cao, trước hết nên châm kim vào chỗ bệnh làm cho hơi thấm vào. Lấy thuốc cao bôi mỏng ra giấy, dán lên, thay dăm ba lần thì khỏi. Đó cũng là một phép, chép thêm vào để giữ lại.

- Trị não dò, phương chữa mụn nhọt, các ung thũng vững chắc. Bóc Phụ tử như lá cờ dây, lấy ít nước bọt thấm ẩm Phụ tử đặt lên chỗ sưng, cứu Ngải cách Phụ tử làm Phụ tử nóng khắp, Phụ tử khô thì thấm thêm nước bọt, không trường hợp nào không khỏi. Phép này tuyệt diệu, bất truyền “Thiên Dực”.

Phàm bướu thịt không chữa, chữa là giết người “Trửu Hậu Phương” nói: Không được châm cứu.

[tuhaibajai]

13. Tràng nhạc – Loa dịch

- Đại nghinh, Ngũ lý, Tý nhu: Chủ nóng rét, cổ có tràng nhạc “Thiên”.

- Đại nghinh: Trị nóng rét, cổ đau tràng nhạc “Đồng”.

- Khuyết bồn: Trị nóng rét, tràng nhạc, sưng trong hố đòn, vỡ ở ngoài thì sinh ra trong ngực nóng tức, bụng to, có hơi nước, đau trong hố đòn, ra mồ hôi “Minh” cũng thế.

- Ngũ lý: Trị nóng rét, tràng nhạc, ho hắng.

- Tý nhu: Trị nóng rét, cổ gáy co, tràng nhạc, lưng trên và vai đau không nâng lên được.

- Thiếu hải: Chữa dưới nách có tràng nhạc, cánh tay đau không co duỗi được, phong bại đau.

- Thiên dũ: Chữa tràng nhạc, nóng rét, cổ có khí tích, bạo điếc vai đau “Hạ”.

* Cứu các loại tràng nhạc trên gáy, sờ vào như có thịt kết ngưng, tựa như làm dò và ung nhọt. Lấy tỏi độc (một củ một tép), cắt hai đầu, lấy ở giữa, làm mồi ngải to nhỏ theo khoanh tỏi dán lên trên cái mụn mà cứu, cứu tới mức nóng thì thôi. Cứ 7 mồi một lần thay tỏi, ngày nào cũng cứu, thấy tiêu đi mới thôi.

* Tất cả các loại tràng nhạc, cứu hai khoa chỗ bệnh tràng nhạc trong giữa vùng, ngày một mồi thì dứt. Thần nghiệm!

- Lại lấy ở Ngũ lý, Nhân nghinh mỗi chỗ 30 mồi, lại ở hai bên lưng trên của bệnh nhân, chỗ trên đầu nếp gấp dưới nách, số mồi theo tuổi. Lại cứu ở chỗ mạch thẳng đứng ở mép tóc sau tai là 7 mồi.

* Có người cùng dãy nhà, trên gáy có bệnh tràng nhạc, người ta bảo dùng Nhẫn Đông Thảo nghiền nhỏ, sắc với rượu và nước mà uống, lấy bã đắp mà khỏi (xem ở Lương phương), năm sau lại bị lại, dùng thuốc trước không khỏi, lấy ngải cứu mà trừ được tận gốc.

* Có một em bé bị tràng nhạc ở sau tai, dùng thuốc đắp không khỏi, sau cứu mà khỏi.

- Tràng nhạc mới sinh như mơ, như mận, rất kỵ dùng thuốc độc dán cho gậm đi và dùng dao kéo cắt. Lao hạch làm dữ đã qua cắt bỏ đi, sau không có trường hợp nào tránh khỏi chết.

- Mụn tràng nhạc ở trước ngực và cổ, cứu Nhũ gian (xem: Bạch bác).

- Tràng nhạc có lỗ dưới nách, cánh tay đau không gập duỗi được, phong bại có lỗ có bọ, châm Tiểu hải 3 phân, lưu 7 lần thở ra, tả 5 lần hít vào.

- Châm tràng nhạc, trước tiên dừng kim trên da 36 nhịp thở, dúi kim vào, ở trong thì tùy theo cái hạch to nhỏ, không ra khỏi hạch, 3 lần lên, 3 lần xuống rồi rút kim.

- Cổ có lỗ dò, cứu Thiên trì 100 mồi, lại lấy giữa Cưu vỹ xuống chính giữa vùng đó 70 mồi.

- Lại Chương môn, Lâm khấp, Chi câu, Dương phù 100 mồi.

- Lại Thiên tỉnh số mồi theo tuổi.

- Lại lấy số mồi ngải vòng khắp xung quanh cứu 7 lần thì dừng.

* Trong các lỗ dò ác thịt thở lạnh ra, cứu trên mắt cá chân trong mỗi chỗ 3 mồi, 2 năm thì 6 mồi “Thiên Dực”.

[tuhaibajai]

14. Dị ứng gió mẩn ngứa – Phong chẩn, ẩn chẩn

- Khúc trạch: Trị phong chẩn, cánh tay, khuỷu tay, cổ tay hay lắc động “Đồng”.

- Kiên ngung: Trị phong nhiệt ẩn chẩn “Minh” nói: Châm phong, phong hư.

- Dũng tuyền: “Minh” cũng thế, Hoàn khiêu (xem: Đầu gối): Trị phong chẩn.

- Hạ côn lôn: Chữa châm phong chẩn, phong nhiệt, phong lãnh bại “Minh”.

- Khúc trì: Chữa phong ẩn chẩn, châm phong chẩn đau đớn (xem: Phong một bên).

- Phục thỏ: Chữa ẩn chẩn (xem: Phong lao).

- Hợp cốc, Khúc trì: Chữa người lớn, trẻ em khắp người phong chẩn.

"Thiên Kim Phương" nói: Người có phong chẩn thường tất có mắt mờ, trước lấy ở phong là mắt tất khỏi. Vì vậy người bị mắt mờ lại cũng do phong chẩn nhiều mà bị. Phong chẩn có lẽ nào lại không trị trước vậy.

"Thiên Kim Dực" cứu phong trị nhiệt, nổi chẩn đỏ mà ngứa, gãi sướng tay là cách làm nó loét. Lấy một cành ngải khao dài, lấy hai tay tìm chỗ ý cuối cùng làm bức tường đứng. Hai tay xòe ra giữa cái cần khao trong vách, duỗi 10 ngón tay để cần đúng chỗ đầu ngón tay giữa, lấy mồi ngải lớn cứu trên cái cần khao làm cho cái cần khao đứt thì thôi. Cứu 10 thì khỏi cả 10, sau khi khỏi mà phát lại, làm đúng theo cách cứu đó, khỏi vĩnh viễn.

- Ẩn chẩn: Cứu Khúc trì số mồi theo tuổi.

- Đầu đau có ăn chân, cứu Thiên song 7 mồi.

[tuhaibajai]

15. Đau các khớp – Lịch tiết phong

- Phi dương, Dũng tuyền, Hàm yếm, Hậu đỉnh: Chủ các khớp ra mồ hôi “Thiên” (xem thêm: Cổ gáy).

- Phi dương: Trừ lịch tiết phong, đầu ngón chân không co duỗi được, đầu mắt choáng váng, khí nghịch “Đồng”.

- Xạ hương hoàn: Tốt nhất là trị bạch hổ lịch tiết, mọi thứ phong đau đớn, di chuyển không nhất định một chỗ, giống như giun bò, ngày yên đêm kịch liệt.

* Nơi Thúc Vi ở Kích Xuyên, có một người đàn bà nhà giầu sang bị đau đớn chạy khắp mình, cứ đến đêm thì phát, như sâu cắn ở thịt, thường là chữa quỷ tà, tôi nói rằng đó chính là bệnh lịch tiết vậy. Tam phục thì khỏi (xem: Bản sự phương).

- Tay chân đau ngứa như sâu cắn, gãi thì rách ra làm mụn, cứu Khúc trì (xem: Mụn đầu đanh).

- Lương phương uống chữa bệnh hủi, uống thuốc nửa tháng, cứu Tất nhãn 2 x 7 = 14 mồi (một đoạn vô nghĩa). Tôi thường cho không người ta. Hiệu như thần!

- Nên cứu thêm Khúc trì, Hợp cốc, Tam lý, Tuyệt cốt thì tốt nhất. Tôi ấn những huyệt ở đó người ta đều thấy buốt cả.

[tuhaibajai]

16. Mụn nhọt – Đinh sang (Mụn dò, mụn rốn, mụn lõm xuống, mụn cam)

- Sưng đầu đanh, cứu trên nếp ngang cổ tay phía sau bằng 5 ngón tay, con trai bên trái, con gái bên phải, cứu 7 mồi thì khỏi, đã dùng thì được kết quả. Phép cứu đầu đanh tuy nhiều nhưng phép đó rất nghiệm, ngoài sức tưởng tượng.

“Thiên”: Cạo trên ống trúc, lấy tinh tre làm mồi, cứu trên chỗ sưng đầu đanh 14 mồi thì tiêu ngay.

- Cách cứu đinh sang “Thiên kim” đã là thần nghiệm.

- Cũng có cách: Trước hết lấy kim đâm trên bốn bờ mụn rốn cá làm thành lỗ, vắt nước rau diếp đắng trắng nhỏ vào lỗ mụn.

- Có phương khác: Châm đầu mụn và bốn bờ làm nước ra, giã hạt dẻ vàng còn sống đắp lên (lấy miến vây lấy không cho vàng ra), từ sáng sớm đến giữa trưa cái góc nó lồi ra.

- Lại một phương: Dùng cả gốc, thân cây thương nhĩ, lấy một loại đốt than, giấm, nước vo gạo hòa như bùn mà đắp, khô thì thay, chẳng quá 10 lần, nhổ gốc ra.

* Phương khác:

- Dùng hạt bồ kết giã nhỏ mà đắp, trong 5 ngày thì khỏi cả.

- Dùng nước cứt con dái cá đắp lên rất là tốt.

* Có đạo nhân truyền: Miếng ngói úp con bọ hung, bỏ vào chén nước gạo đặc, lấy lửa mà hơ, con trùng nóng uống nước gạo mà chết. Lấy thịt trắng trong đầu (là nước gạo đó), sấy khô trên ngói mới rồi tán nhỏ, hòa quấy 2 đồng cân với rượu nóng mà uống, lại lấy một ít đắp là khỏi.. Mẹ Hồ Thiên bị nạn đó, đau như chiếc đanh sắt đóng vào, chữa đúng như thế mà khỏi.

- Thiếu hải: Trị mụn sưng rét run.

- Thiếu xung, Lâm khấp: Trị mã đao dò “Đồng” (xem: Nách sưng).
 
* Tất cả các mụn lõm xuống, cứu ở ngón chân cái, khoảng thứ nhất (lẻ) 2 x 7 = 14 mồi, cứu đầu ngón chân cái cũng tốt “Thiên”.

* Tôi khi còn nhỏ mọc một cái mụn ở giữa mắt cá chân trong và ngoài ở sâu mà đau. Đó là mụn âm chứng, bất ngờ xem sách âm dương cổ, thấy dùng nhựa dâu xanh trị khổ khẩu sang, tôi dùng theo thì khỏi. Sau mắt cá trong mọc mụn, sang tháng sau lại sinh một mụn, tôi sai người đi Giang Hạ lấy được nhựa dâu vàng, chỉ bôi có một lần, chiều hôm sau khỏi rồi. Tôi vẫn thường bảo người ta dùng, đều nghiệm. Em gái tôi sinh mụn ở đùi không đi lại được, em trai họ tôi lấy vỏ của rễ cây dâu giã thành cao đắp cũng khỏi.

- Nâng chân tay, đau ngứa như sâu cắn, ngứa gãi rách da, làm mụn, cứu hai huyệt Khúc trì số mồi theo tuổi, phát lại lại cứu, hay như thần “Thiên”.

- Phàm đinh sưng, nhọt, mụn, rốn cá, tất cả các loại không tên v.v… đều chữa (xem: Phát bối).

- Phàm nhọt độc lâu ngày không kín miệng, cứu Hợp cốc 7 x 7 = 49 mồi, rất nghiệm, có thể uống thêm Nộn Thác Tán.

- Trẻ em mụn cam thấp, cứu hai bên đốt sống lưng thứ 15 là 7 mồi, chưa khỏi thêm 7 mồi “Thiên”.

- Đinh sưng tại bên trái, cứu ở phía trước nếp ngang khuỷu tay, lấy 3 ngón tay người bệnh ở ngoài cánh tay trên chỗ giữa mà cứu ở khe 2 gân, từ không đau đến đau, sưng ở bên phải cứu từ bên phải, không quá 3 ngày thì khỏi “Thiên Dực”.

[tuhaibajai]

17. Mụn ghẻ - Tiên giới sang [phong bạch điến, nốt ruồi (vưu mặc)]

- Khi giữa trưa, cứu trên ảnh 3 mồi chỗ bệnh. Lời trú rằng: Trùng trong ghẻ, lông nhung nhung, nếu muốn chữa, lấy giữa trưa (tiên trùng trùng, mao nhung nhung, nhược dục trị, trì nhật trung “Thiên”).

- Lại có cách: Khi mặt trời mọc ngày 8/8, bảo người bệnh quỳ dài đúng chỗ cửa hướng đông, giơ ngang hai tay nắm hai bên cửa, lấy đầu nhỏ vai, thẳng mép xương rời ra, trong giữa chỗ lõm, cứu hai lửa cùng đốt một lúc, mỗi chỗ 3 mồi, có thể cứu 7 mồi, 10 ngày thì khỏi.

- “Thiên Kim Dực” viết: Mụn lõm, ghẻ ngứa đều có các thứ trùng, 3 năm không khỏi càng làm ác tật.

- Cách chữa ghẻ lâu ngày không khỏi: Nghiền nhỏ Thủy ngân thành như phấn, trộn với mỡ ở màng ruột con lợn. Trước hết lấy nước gạo mát rửa mụn lở, chùi khô, đắp một lần khỏi, đắp lại khỏi mãi mãi.

- Đại lăng, Chi câu, Dương cốc, Hậu khê: Chủ ghẻ ngứa “Thiên”.

- Dương khê: Trị ghẻ ngứa “Đồng”.

- Hợp cốc, Khúc trì: Chữa da dẻ có ghẻ ngứa “Minh hạ”.

* Tôi còn bé bị ghẻ, phàm 15 năm, cứ qua mùa đông thì làm mụn, người ta mách dùng rễ cây rau Móng dê (tức là cây Xà sàng tử) đem cắt mỏng như đồng tiền, ngâm vào nước gạo vài ba đêm, bỏ gừng sống và phèn vào giã nhỏ, bọc trong vải mộc, khi tắm thì sát. Dùng như thế vài bốn lần thì trừ tận gốc. Sau mấy năm lại mọc, dùng phép trước mà khỏi. Thần hiệu! Như thế tại sao phải cứu?

- Bạch điến phong (bệnh tự nhiên gặp gió, lỗ chân lông ngưng trệ, trên da nổi những nốt trắng), cứu 3 mồi ở khớp ngón tay giữa, cả hai tay cách ra bên ngoài trong chỗ lõm, chưa khỏi thì làm lại.

- Chí Đạo Đơn Phương chữa Tử điến phong (phong nổi nốt tím), dùng Lưu hoàng bỏ trên thuyền tán mà nghiền nhỏ, lấy vải bọc lại, lấy nửa chén nước gừng sống ngâm vào, đem bọc đó đắp trên chỗ bị bệnh, khô thì lại thay. Bệnh đó thường phát vào mùa hạ. Xin mời làm thử, tôi chưa thử nhưng nghĩ rằng cũng là một phương lạ.

- “Thiên Kim Dực” cứu Bạch điến, Bạch bác… Trùng giờ Ngọ, ngày Ngọ cứu ở cạnh ngoài đầu gối, gập chân cứu ở đúng đầu nếp gấp, số mồi theo tuổi. Khi đã đốt lửa, không được động đậy, lại lấy nước nóng thấm ướt tất cả các chỗ Bạch điến, bạch bác, các chỗ ở đầu, cổ, ngực, cứu ở giữa hai vú số mồi theo tuổi, khỏi ngay tức thời.

- Mắt ruồi: Làm mồi ngải cứu ở giữa mắt ruồi, 3 mồi thì trừ được.

- Chi chính: Trị mọc mắt ruồi. “Đồng”.

- Mắt ruồi tuy có thể cứu “Thiên Kim Phương” cũng có.

- Dùng Hạnh nhân đốt thành tro đen, nghiền thành cao đắp lên.

- Dùng mỡ của trùng, bách trộn với nhau mà đắp, một đêm là khỏi hẳn.

- Dùng nước dãi miệng trâu đắp nhiều lần, tự nó rụng đi.

- Dùng rượu đắng, ngâm than đá 6, 7 ngày, chắt lấy nước chấm lên nốt ruồi, chẳng mấy chốc nốt ruồi tự rụng.

- Lấy mỡ lợn chùi chỗ ngứa làm cho hơi rớm máu ra thì khỏi. Thần nghiệm không gì hơn, chẳng cần phải chuyên dựa vào cứu vậy.

[tuhaibajai]

18. Ăn phải thứ độc

- Cự khuyết: Trị ăn phải chất độc “Đồng”.

- Trong dân gian cũng có phép cứu: Mới trúng độc thức ăn, nặn mồi ngải to cứu ở dưới tim, cứu 100 mồi và chủ quỷ mèo (?) cũng cứu được. Lại cứu đúng trên đầu nhọn ngón chân út 3 mồi, sẽ nôn ra vật độc. Rượu ở trên, có rượu ra, cơm ở trên có cơm ra, rau thịt ở trên, có rau thịt ra thì khỏi. Thần nghiệm!

- Mai Sư trị trúng đôc thức ăn, ỉa máu như gan gà, tạng phủ bại hoại, Cát cánh giã nát lấy nước uống 7 phần cáp (7gr) thì tốt.

“Lục nghiệm phương” cũng nói: Tự nhiên trúng độc, ỉa máu như gan gà, ngày đêm ra máu, Cát cánh giã nát uống với rượu một thìa canh, 3 ngày, thuốc không xuống, cậy miệng ra mà đổ.

- Lại dùng rễ cỏ Mã lan giã nhỏ uống với nước 1 thìa canh, thức độc sẽ nôn ra, cực thần đó.

- “Trửu lại phương” nói: Phàm trúng độc thức ăn làm cho người ta bụng trên đau như dao cắt, như có con vật cắn, hoặc nôn, ỉa ra máu, không chữa ngay đụng tới tất cả 5 tạng thì chết. Tỳ ma 1 cành bỏ vỏ, Phác tiêu 1 đồng cân, cùng giã nát với nước uống, uống vài ba lần thì khỏi, cái đó chưa thử nhưng cũng là phương lạ vậy.

[tuhaibajai]

19. Chó dại cắn, rắn cắn

- Ngoại khâu: trị chó dại cắn, chất độc không ra, phát nóng rét, nhanh chóng lấy 3 mồi ngải cứu chỗ vết cắn, khỏi ngay “Đồng”.

- Cuối xuân đầu hạ, chó cuồng cắn người thì làm người ta cuồng. Cần phải kiêng qua 100 ngày và phải hết mình kiêng ăn thịt chó, nhộng, tằm, ăn thì phát ngay không thể cứu được. Trước hết nặn máu độc đi, cứu giữa vết thương 10 mồi, từ hôm sau trở đi mỗi ngày cứu 1 mồi, đủ trăm mồi mới ngừng, kiêng rượu. Cứ 7 ngày 1 lần uống vài bát nước là Hẹ.

- Trong khi ngủ, rắn chui vào thất khiếu, lấy ngải cứu ở đuôi thì rắn rắn ngay. Lại có một cách: Lấy đao rạch đuôi rắn ra cho vào 7 hạt Hạt tiêu, rắn tự ra. Khi rắn ra rồi lấy ngay Hùng hoàng, Chu sa nghiền nhỏ, sắc nước Nhân sâm mà đổ vào để lấy cái độc của rắn.

- Người ở núi hoặc bị rắn cắn thì đái vào đó, rồi chùi khô đi xong lấy ngải cứu thì khỏi.

“Triều Dã Thiên” ghi chép: Mồi ngải cứu chỗ rắn độc cắn, dẫn độc khí ra thì khỏi, cắt một khoanh mỏng ở củ tỏi độc (một củ một tép) dán ở chỗ rắn cắn rồi cứu, nóng khắp thì dừng. Hoặc cứu trên chỗ rắn cắn 3 x 7 = 21 mồi, không có ngải thì lấy ngọn lửa hơ miệng vết thương, to nhỏ tùy mà đốt “Thiên Dực”.

- Chó dại cắn, bảo người ta hút hết máu độc đi, cứu 100 mồi, sau đó hàng ngày cứu, cứu đủ 100 ngày thì dừng, kiêng rượu, thịt lợn “Thiên Dực”

[tuhaibajai]

20. Ung thư vú - Nhũ ung

- Ưng song: Chủ ung vú, nóng rét, nằm không yên "Đồng".

- Lâm khấp: Trị ung vú (xem: Kinh nguyệt).

- Thần phong: Trị ung vú, sợ gió kéo dài không dứt "Minh Hạ" cũng thế.

- Nhũ căn: Trị ung vú rét thê thảm ("Thiên" có chữ nhiệt), đau không đụng vào được.

- Tam lý: Chủ ung vú ("Đồng" cũng thế), có nóng "Thiên".

- Hạ liêm: Chủ ung vú, co giật, bại ống chân nặng ("Đồng" chép: Hầu bại, ống chân sưng), mu bàn chân không gọn, gót chân đau.

- Thần phong, Ưng song: Chủ ung vú, nóng rét, ngắn hơi, nằm không yên.

- Thiên khê, Hiệp khê: Chủ vú ung sưng vỡ ra. Luận rằng: Sau khi đẻ nên siêng nặng bóp vú, không nên để nước sữa tích lại không tiêu, sữa đó tích ở trong mà thành nhiệt, nóng lâu thành kết rắn kéo đau, không sờ vào được. Thành đố nhũ không phải ung, cứu ngay Ngư tế ở hai tay 14 mồi, dứt mạch vú ngay. Không còn sợ tay đến gần, nước sữa cũng tự nhiên ra, có thể dùng tay giúp thêm thì nước sữa ra nhiều, đều giống như mủ.

* Trong thì uống Liên Kiều Thang, ngoài thì lấy dây đo ngang miệng, lấy dây đó đo từ đầu vú đi lên, cứu ở đầu trên 14 mồi "Thiên Dực". Lại lấy Đậu xanh giã đắp lên càng nhanh khỏi.

"Thiên Kim Phương" bàn rằng: Đàn bà bị bệnh ung vú, dưới 40 tuổi trị thường khỏi, trên 40 tuổi chữa thì thường chết, không chữa tự hết tuổi của trời cho. Tôi có người nhà 70 tuổi, sinh ung vú, không tin lời nói đó, bảo ngoại khoa dùng dao mở, tạm thời tuy sướng, chưa mấy mà chết. Mới hay đáng tin "Thiên Kim".

* Có cách giã Địa hoàng mà đắp. Có giã lá hoặc gốc Man thanh mà đắp, nóng thì thay. Hoặc dùng Bạch chỉ giã nhỏ hòa với nước nóng mà đắp thì khỏi.

[tuhaibajai]

21. Vú sưng đau - Nhũ thũng thống (ít sữa, mửa ra sữa)

- Nhũ căn: Chữa vú sưng đau "Minh".

- Hoang môn "Minh" cũng thế: Chữa đàn bà ở vú có thêm tật "Đồng - Thiên" nói: Trung cực: Chủ vú có thêm tật.

- Khí xung: Trị vú khó khăn (nan nhũ), con đâm lên tim (xem: Kinh nguyệt).

- Phủ xá: Chữa quyết khí ở hai vú.

- Đại tuyền: Chủ đố nhũ, trước ngực đau "Thiên".

- Thiên khê: Chủ vú sưng chạy lên sườn trước ngực (xem: Đau ngực).

- Lương khâu (xem: Co giật).

- Địa ngũ hội: Trị vú sưng.

- Thiên dũ: Trị vú sưng, sưng cả trong hố đòn "Thiên".

- Túc lâm khấp: Chủ vú sưng (xem: Kinh nguyệt).

- Chiên trung: Chủ ít sữa "Đồng", "Minh Hạ" nói: Mạch sữa trệ, không có sữa đặt lửa cứu là khỏi ngay.

* Trẻ em mửa ra sữa, cứu Trung đình 1 mồi "Minh Hạ".

* Trẻ em trong hầu kêu, khó ngậm vú, cứu Toàn cơ 3 mồi.

[tuhaibajai]

22. Đàn bà đau khí huyết - Phụ nhân huyết khí thống

- Tứ mãn: Chủ trong bào có máu.

- Thạch môn: Chủ trong dạ con có ác huyết nghịch lên tức đau "Thiên".

- Tứ mãn: Chữa đàn bà  huyết tạng chứa lạnh.

- Dương kiều: Chữa bệnh khí huyết đàn bà "Minh".

- Âm giao: Trị sau đẻ nước hôi không dứt, chung quanh rốn lạnh đau, huyết thành cục, bụng đau (xem: Băng huyết - Kinh nguyệt).

- Dũng tuyền: Trị tim đau, không muốn ăn, đàn bà không có con, con gái như bụng chửa, đau hết các đầu ngón (xem: Hư tổn).

* Đàn bà con gái bản tạng khí huyết có hòn chạy, đâm đau (xem: Thận hư).