|
KINH VĂN
Hoàng Đế hỏi:
- Thái âm, Dương minh làm biểu, lý, cùng là mạch của Tỳ, Vị. Đến lúc sinh bệnh lại khác nhau, là vì sao?
Kỳ Bá thưa rằng:
- Âm dương khác vị, thay đổi nhau thực hư, thay đổi nhau thuận nghịch; hoặc do bên trong phát ra, hoặc do bên ngoài phạm vào... Nơi phát sinh khác nhau nên bệnh danh cũng khác.
Hoàng Đế hỏi:
- Xin cho biết cái chỗ khác thế nào?
Kỳ Bá thưa rằng:
- Dương thuộc thiên khí, chủ về bên ngoài; âm thuộc địa khí chủ về bên trong. Dương đạo thời thực, âm đạo thời hư. Nếu do tặc phong hư tà phạm vào, thời dương chịu đựng; nếu do ăn uống không chừng mực, khởi cư không điều độ, thời âm chịu đựng. Dương chịu đựng thời vào sáu Phủ, âm chịu đựng thời vào năm Tàng.
Vào sáu Phủ thời mình nóng, thường không thể nằm, hơi thở gấp và khó khăn.
Vào năm Tàng thời đầy nghẽn, bế tắc, ở dưới thành chứng xôn tiết, lâu thành trường tích.
"Hầu" chủ thiên khí "Yết" chủ địa khí.
Dương chịu đựng phong khí, âm chịu đựng thấp khí.
Âm khí do từ chân dẫn lên đến đầu, rồi quay xuống theo cánh tay đến đầu ngón tay. Dương khí do từ tay dẫn lên đến đầu, rồi quay xuống đến chân. Cho nên nói: bệnh thuộc dương, dẫn lên bộ phận trên, lâu rồi quay trở xuống; bệnh thuộc âm, dẫn xuống bộ phận dưới, lâu rồi quặt trở lên.
Cho nên, bị thương về phong, bộ phận trên mắc trước; bị thương vì thấp, bộ phận dưới mắc trước.
Hoàng Đế hỏi:
- Tỳ mắc bệnh mà tứ chi không cử động được, là vì sao?
Kỳ Bá thưa rằng:
- Tứ chi đều nhờ khí ở Vị, mà không thể tự dẫn đến kinh, phải nhờ Tỳ mới dẫn đến được. Giờ Tỳ mắc bệnh, không thể vì Vị dẫn tân dịch, tứ chi không được nhờ khí của thủy cốc, khí do đó kém sút, đường mạch không thông, cân, cốt, cơ, nhục đều không có khí để thấm nhuần, nên không cử động được.
Hoàng Đế hỏi:
- Tỳ không chủ về mùa nào, là vì sao?
Kỳ Bá thưa rằng:
- Tỳ thuộc thổ, chủ về trung ương, thường do bốn mùa để phân tưởng về bốn Tàng, mỗi Tàng đều ký trị mười tám ngày, nên không riêng chủ về mùa nào.
Tỳ thường được tiếp xúc trước cái tinh khí của Vị, thổ sinh ra muôn vật mà bắt chước sự biến hóa của trời đất, nên trên dưới tưới khắp cả đầu và chân, mà không chuyên chủ một mùa nào.
Hoàng Đế hỏi:
- Tỳ với Vị, chỉ nhờ lượt da vàng (mạc) để cùng liền với nhau, thế mà lại vì Vị dẫn hành được tân dịch, là vì sao?
Kỳ Bá thưa rằng:
- Túc Thái âm thuộc về Tam âm, mạch của nó suốt từ Vị, liền sang Tỳ, chằng lên họng (ách), cho nên Thái âm mới hành khí tới cả Tam âm (1).
Dương minh thuộc biểu, nó là cái bể của năm Tàng sáu Phủ, cũng gọi là Tam dương, Tàng và Phủ đều nhận kinh mạch của mình để tiếp thụ khí ở Dương minh, vì thế nên mới có thể vì Vị dẫn hành tân dịch.
Chú giải
(1) Quyết âm: Nhất âm
Thiếu âm: Nhị âm
Thái âm: Tam âm
- Là Vị, Tam âm, Tỳ hành khí của Vị đến Tam âm chuyển vận khí của Dương minh, nhập vào chủ dương.
- Là Tỳ hành khí ở Tam dương, vận khí của Thái âm, nhập vào chủ dương.
Thái dương: Tam dương
Dương minh: Nhị dương
Thiếu dương: Nhất dương.
Tin liên quan
Các bài mới:
Các bài đã đăng:
|
Đông y khái luận 
