Trang chủ arrow Tản mạn arrow THỂ LOẠI PHÚ
THỂ LOẠI PHÚ
09/09/2012
Phú: vốn là một thể văn Trung Quốc thịnh hành vào thời Hán, dùng lối văn có nhịp điệu, nhằm miêu tả, trình bày sự vật để biểu hiện tư tưởng tình cảm của tác giả. Phú có bốn loại chính là: cổ phú, bài phú, luật phú và văn phú.

Phú: vốn là một thể văn Trung Quốc thịnh hành vào thời Hán, dùng lối văn có nhịp điệu, nhằm miêu tả, trình bày sự vật để biểu hiện tư tưởng tình cảm của tác giả. Phú có bốn loại chính là: cổ phú, bài phú, luật phú và văn phú.

Tên những bài phú tiêu biểu

Bạch Đằng giang phú

Cư trần lạc đạo phú
Cư trần lạc đạo phú/Đệ bát hội
Cư trần lạc đạo phú/Đệ cửu hội
Cư trần lạc đạo phú/Đệ lục hội
Cư trần lạc đạo phú/Đệ ngũ hội
Cư trần lạc đạo phú/Đệ nhất hội
Cư trần lạc đạo phú/Đệ nhị hội
Cư trần lạc đạo phú/Đệ tam hội
Cư trần lạc đạo phú/Đệ thất hội
Cư trần lạc đạo phú/Đệ thập hội

Cư trần lạc đạo phú/Đệ tứ hội
Cổ Gia Định phong cảnh vịnh

Gia Định phú
Gia Định thất thủ phú
Gia Định thất thủ vịnh
Giáo tử phú

Hoàng trùng trập khởi
Hàn nho phong vị phú

Khuyên người ăn ở

Ngã ba Hạc phú
Ngọc tỉnh liên phú

Phú hỏng thi khoa Canh Tý
Phú Lư Khê nhàn điếu
Phú thầy đồ

Qua sông

Thiên vấn phú
Trảm xà kiếm phú
Tài tử đa cùng
Tụng Tây Hồ phú

Văn tế thuốc phiện

Đánh tài bàn

 白藤江賦 (BẠCH ĐẰNG GIANG)

客有﹕

掛汗漫之風凡,拾浩蕩之海月,朝戛舷兮沅湘,暮幽探兮禹穴。
九江五湖,三吳百粵。
人跡所至,靡不經閱,胸吞雲夢者數百,而四方壯志猶闕如也。
乃舉楫兮中流,從子長之遠游。
涉大灘口,溯東潮頭,抵白藤江,是泛是浮。
接鯨波於無際,蘸鷂尾之相繆。
水天一色,風景三秋。
渚荻岸蘆,瑟瑟颼颼。
折戟沉江,枯骨盈邱。
慘然不樂,佇立凝眸。
念豪傑之已往,嘆蹤跡之空留。
江邊父老謂我何求?
或扶蔾杖,或掉孤舟,楫余而言曰﹕
此重興二聖擒烏馬兒之戰地,與昔時吳主破劉弘操之故洲也。

當其﹕

舳艫千里,旌旗旖旎。
貔貅六軍,兵刃蜂起,雌雄未決,南北對壘。
日月昏兮無光,天地凜兮將毀。
彼必烈之勢疆,劉龔之計詭。
自謂投鞭,可掃南紀。

既而﹕

皇天助順,兇徒披靡。
孟德赤壁之師,談笑飛灰。
苻堅合淝之陣,須臾送死。
至今江流,終不雪恥。
再造之功,千古稱美。

雖然﹕

自有宇宙,固有江山。
信天塹之設險,賴人傑以奠安。
孟津之會,鷹揚若呂。
濰水之戰,國士如韓。
惟此江而大捷,由大王之賊閑。
英風可想,口碑不刊。
懷古人兮隕涕,臨江流兮厚顏。

行且歌曰﹕

“ 大江兮滾滾,洪濤巨浪兮朝宗無盡。
仁人兮聞名,匪人兮俱泯。
” 客從而賡歌曰﹕
“ 二聖兮垂明,就此江兮洗甲兵。
胡塵不敢動兮,千古昇平。

信知﹕

不在關河之險兮,惟在懿德之莫京。

張漢超

Bạch Đằng giang phú - Bản diễn Nôm:

Khách hữu:

Quải hãn mạn chi phong phàm,
Thập hạo đãng chi hải nguyệt.
Triều kiết huyền hề Nguyên Tương,
Mộ u thám hề Vũ Huyệt.
Cửu Giang Ngũ Hồ,
Tam Ngô Bách Việt.
Nhân tích sở chí,
Mi bất kinh duyệt,
Hung thôn Vân Mộng giả sổ bách,
Nhi tứ phương tráng chí do khuyết như dã.
Nãi cử tiếp hề trung lưu, tòng tử trường chi viễn du.
Thiệp đại than khẩu, tố đông triều đầu, để Bạch Đằng giang, thị phiếm thị phù.
Tiếp kình ba ư vô tế, trám diêu vĩ chi tương mâu.
Thủy thiên nhất sắc, phong cảnh tam thu.
Chử địch ngạn lô, sắt sắt sưu sưu.
Chiết kích trầm giang, khô cốt doanh khâu.
Thảm nhiên bất lạc, trữ lập ngưng mâu.
Niệm hào kiệt chi dĩ vãng, thán tông tích chi không lưu.
Giang biên phụ lão vị ngã hà cầu?
Hoặc phò lê trượng, hoặc trạo cô chu,

Tiếp dư nhi ngôn viết:

Thử trọng hưng nhị thánh cầm Ô Mã Nhi chi chiến địa, dữ tích thì Ngô chủ phá Lưu Hoằng Tháo chi cố châu dã.

Đương kì:

Trục lô thiên lý, tinh kì ỷ ni.
Tì hưu lục quân, binh nhận phong khởi, thư hùng vị quyết, nam bắc đối lũy.
Nhật nguyệt hôn hề vô quang, thiên địa lẫm hề tướng hủy.
Bỉ tất liệt chi thế cương, Lưu Cung chi kế quỷ.
Tự vị đầu tiên, khả tảo nam kỉ.
Kí nhi : hoàng thiên trợ thuận, hung đồ phi mi.
Mạnh Đức Xích Bích chi sư, đàm tiếu phi hôi.
Phục Kiên Hợp Phì chi trận, tu du tống tử.
Chí kim giang lưu, chung bất tuyết sỉ.
Tái tạo chi công, thiên cổ xưng mĩ.

Tuy nhiên:

Tự hữu vũ trụ, cố hữu giang sơn.
Tín thiên tiệm chi thiết hiểm, lại nhân kiệt dĩ điện an.
Mạnh Tân chi hội, ưng dương nhược lã.
Duy thủy chi chiến, quốc sĩ như hàn.
Duy thử giang nhi đại tiệp, do đại vương chi tặc nhàn.
Anh phong khả tưởng, khẩu bi bất san.
Hoài cổ nhân hề vẫn thế,
Lâm giang lưu hề hậu nhan.
Hành thả ca viết: "đại giang hề cổn cổn, hồng đào cự lãng hề triều tông vô tận. nhân nhân hề văn danh, phỉ nhân hề câu mẫn."khách tòng nhi canh ca viết: "nhị thánh hề thùy minh, tựu thử giang hề tẩy giáp binh.
Hồ trần bất cảm động hề, thiên cổ thăng bình.

Tín tri:

Bất tại quan hà chi hiểm hề, duy tại ý đức chi mạc kinh.

Bản dịch của Đông Châu:

(Khảo về địa-dư và lịch-sử tỉnh Quảng-Yên (Nam-phong tạp-chí, tập XIV số 8, tháng 6-1924).

Hữu khách:

Chèo bể bơi trăng, buồm mây giang, gió. Sớm ngọn Tương kia, chiều hang Vũ nọ.
Vùng vẫy Giang, Hồ: tiêu dao Ngô, Sở. Ði cho biết đây, đi cho biết đó. Chằm Vân-mộng chứa ở trong kho tư-tưởng, đã biết bao nhiêu, mà cái trí khí tứ phương, vẫn còn hăm hở!

Mới học thói Tử-trương:

bốn bể ngao du. Qua cửa Ðại-than sang bến Ðông-triều, đến sông Bạch-Ðằng, đứng đỉnh phiến-chu. Trắng xóa sông kềnh muôn dặm, xanh rì dặng ác một màu. Nước trời lộn sắc, phong cảnh vừa thu. Ngàn lau quạnh cõi, bến lách đìu-hiu. Giáo gậy đầu sông, cốt khô đầy gò. Ngậm ngùi đứng lắng ngắm cuộc sống phù du. Thương kẻ anh hùng đâu vắng tá, mà đây dấu vết hãy còn lưu.

Kia kìa, bến sông, phu lão người đâu. Lượng trong bụng ta, chứng có sở cầu. Hoặc gậy trống trước, hoặc thuyền bơi sau.

Vái tạ mà thưa rằng:

Đây là chỗ chiến địa vua Trần bắt giặc Nguyên, và là nơi cố-châu của vua Ngô phá quân Lưu đây.

Đương kỳ:

muôn đội thuyền bày, hai quân giáo chỉ. Gươm tuốt sáng lòe, cờ bay đỏ khí! Tướng Bắc quân Nam đôi bên đối lũy. Đã nổi gió mà bay mây, lại kinh thiên mà động địa. Kìa quân Nam-Hán nó mưu sâu, nọ Hồ-Nguyên có sức khỏe. Nó bảo rằng: phen này đạp đổ nước Nam, tưởng chừng có dễ.

Tuy nhiên:

Trời giúp quân ta, mây tan trận nó, khác nào như quân Tào Tháo bị vỡ ở sông Xích-bích khi xưa, giặc Bồ Kiên bị tan ở bến Hợp-phù thuở nọ. Ấy cái nhục tày trời của họ, há những một thời, mà cái công tái tạo của ta lưu danh thiên cổ.
Tuy vậy, từ thuở có trời có đất, vẫn có giang-san. Trời đặt ra nơi hiểm-trở, người tính lấy cuộc tồn-an. Hội này bằng hội Mạnh-tân, như vương-sự họ Lã; trận nào bằng trận Dung-thủy, như quốc sĩ họ Hàn. Kìa trận Bạch-Đằng này mà đại-thắng, bởi chưng Đại-vương coi thế giặc nhàn. Tiếng thơm còn mãi, bia miệng hao mòn. Nhớ ai sa giọt lệ, hổ mình với nước non!

Rồi vừa đi vừa hát rằng:
Sông Đằng một dải dài ghê!
Cuồng to sóng lớn dồn về biển Đông.
Trời Nam sinh kẻ anh hùng.
Tăm kềnh yên lặng, non sông vững-vàng
Khách vừa đi vừa hát rằng:
Vua Trần hai vị Thánh-quân.
Sông kia còn dấu tẩy trần giáp-binh
Nghìn xưa gẫm cuộc thăng-bình.
Tài đâu đất hiểm, bởi mình đức cao.

 


Các bài mới:

Các bài đã đăng:

 
< Trước   Tiếp >