Nguyễn Dữ, tác giả truyện Truyền kỳ mạn lục nổi tiếng sống ở thế kỷ XVI, xuất thân trong gia đình có cha đỗ tiến sĩ cuối đời Hồng Đức, quê làng Đỗ Tùng, huyện Gia Phúc, nay là Đỗ Lâm, Tứ Lộc, Hải Dương. Ông là học trò của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, đỗ hương tiến (tức cử nhân), có làm tri huyện một thới gian rồi cáo quan về quê sống ẩn dật, phụng dưỡng mẹ già và viết sách. Tác phẩm Nguyễn Dữ để lại có Truyền kỳ mạn lục, một tác phẩm được đánh giá là "thiên cổ kỳ bút".
Truyền kỳ mạn lục của Nguyễn Dữ hiện còn, là một bản trùng san, in năm 1763, có phần dịch ra Nôm và chú thích cẩn thận, với tên gọi Tân biên Truyền kỳ mạn lục tăng bổ giảiâm tập chú, gồm 20 truyện.
Tác phẩm Truyền kỳ mạn lục của Nguyễn Dữ có ảnh hưởng rất lớn trong đời sống văn học nước nhà đương thời cũng như rất lâu về sau. Chính Nguyễn Bỉnh Khiêm đã là người hiệu đính cho tác phẩm này. Nhiều văn nhân có tiếng tăm đã bình luận, khen ngợi cái hay, cái lạ của bút lực Nguyễn Dữ trong Truyền kỳ mạn lục và nó từng mấy lần được khắc in. Sau Nguyễn Dữ, có một nhân vật tiếp bước là Nguyễn Diễn Trai viết Truyền văntân lục kể về những chuyện lạ của các nhân vật hiển đạt từ thời Lý đến thời Lê, Đoàn Thị Điểm soạn Tục truyền kỳ, tức Truyền ký tân phả, chép các chuyện kinh dị, ly kỳ.
Trong Truyền kỳ mạn lục Nguyễn Dữ viết về các nhân vật, các sự việc kỳ lạ xảy ra thời Lý, Trần, Hồ và thời Lê sơ. Bằng trí tưởng tượng phong phú và bằng một bút pháp linh hoạt, tác giả Truyền kỳ mạn lục đưa người đọc vào một thế giới huyền bí vừa có người, vừa có thần, hư hư thực thực nhưng qua những gì thêu dệt ấy vẫn hiện rõ một thế giới thật của cuộc đời thực mà ở đó chúng ta thấy cả những kẻ có quyền thế độc ác, đồi bại. Có thể nói đó chính là hình ảnh của xã hội Nguyễn Dữ đang sống và của những thời kỳ mạt vận, một xã hội phong kiến lúc suy yếu, mục nát. Tuy nhiên, bên cạnh sự tung hoành của cái xấu cái ác, tác giả Truyền kỳ mạn lục vẫn nhìn thấy những phẩm cách lương thiện, trung trinh, những tâm hồn thanh cao, những tình người đằm thắm của cái Thiện vĩnh hằng đã hiện lên rực rỡ, sống động, lung linh dưới ngòi bút tài hoa của Nguyễn Dữ.
Trong 20 truyện ông viết, truyện nào cũng thể hiện một quan điểm chính trị, một thái độ nhân sinh, một ý tưởng đạo đức nghiêm túc. Đó là những mong muốn của Nguyễn Dữ về một xã hội yên bình trong nền đức trị, trong sự công bằng, trong tình cảm yêu thương nhân ái giữa người và người...
Nhân đọc cuốn Cổ kim quái dị tập thành của văn học Trung Quốc, tôi lại xốn xang nhớ về ông-Nguyễn Dữ, một con người tài hoa và tác phẩm của ông, những tác phẩm có tầm nhìn nhân văn cao cả.
Nguyễn Hạnh (Theo tư liệu văn học cổ Việt Nam qua kho tàng Hán Nôm)
Tản mạn 
