Trang chủ arrow Châm cứu án ma arrow Quyển thứ bốn - 13. Kinh cân
Quyển thứ bốn - 13. Kinh cân
08/09/2017
1. Kinh cân Túc thái dương bắt đầu ở ngón chân út, lên kết ở mắt cá ngoài (Bộc tham), chếch lên kết ở gối đi xuống ở ngoài bàn chân, kết ở gót, theo gót lên kết ở khoeo. Nhánh của nó kết ở phía ngoài bắp chân, lên bờ trong khoeo, cùng nhánh ở giữa khoeo lên kết ở mông, lên kẹp dọc cột sống lên gáy. Nhánh của nó tách ra kết ở gốc lưỡi. Nhánh thẳng của nó kết ở xương chẩm trên đầu, xuống mặt, kết ở mũi. Nhánh của nó bám quanh hố mắt, xuống kết ở xương gò má. Nhánh của nó từ bờ ngoài sau nách kết ở Kiên ngung. Nhánh của nó vào dưới nách, lên ra ở hố trên đòn, chếch lên ra ở xương má.

Bệnh của nó: Ngón út co, gót sưng đau, khoeo co rút, sống lưng ưỡn cong, gân gáy co cấp, vai không cử động được, nách đau vặn đến hố trên đòn, không thể cử động sang phải sang trái. Chữa dùng phiến châm (Hỏa châm) châm thật nhanh, châm đến khỏi thì thôi, lấy chỗ đau làm huyệt. Được gọi là chứng tý của tháng trọng xuân (tháng 2).

2. Kinh cân Túc thiếu dương bắt đầu ở ngón chân thứ 4 lên kết ở mắt cá ngoài, dọc theo bờ ngoài xương chày, kết ở bờ ngoài gối. Nhánh của nó từ ngoài xương mác, đi lên đến vùng háng, nhánh trước kết ở phía trên Phục thỏ, nhánh sau kết ở vùng cùng cụt - Nhánh thẳng của nó lên chỗ lõm mềm dưới sườn và mạng mỡ, lại lên đến bờ trước nách đến phía ngực gần vú, lên kết ở Khuyết bồn, nhánh đi thẳng lên, ra ở nách, qua Khuyết bồn, ra trước thái dương, vòng sau tai, lên góc trán, giao ở đỉnh đi xuống hàm, lên kết ở xương má, trong đó một nhánh kết ở đuôi mắt, là ngoại duy của mắt.

Bệnh của nó: Ngón chân thứ 4 co quắp, kéo theo chuột rút ờ bờ ngoài gối. Khớp gối không co duỗi được, gân ở khoeo co gấp, phía trước kéo theo vùng háng, phía sau kéo theo vùng cùng cụt, lên nữa làm mạng mỡ dưới sườn đau, lên kéo đến gân ở Khuyết bồn, ngực vú cổ đều co lại. Gân từ bên trái sang bên phải bị co rút thì mắt phải không mở được, do gân này lên đến góc trán phải, đi cùng với hai mạch âm dương kiều. Gân bên trái sang bên phải, làm cho chân bên phải không vận động được, gọi là gân giao nhau. Cách chữa dùng phiến châm, thủ pháp thật nhanh, châm nhiều lần đến khi có hiệu quả thì thôi, lấy chỗ đau làm huyệt, gọi là mạnh xuân tý (mạnh xuân là tháng 1, mạnh xuân tý là chính tý phát vào tháng 1 ở Thiếu dương chân).

3. Kinh cân Túc dương minh bắt đầu ở 3 ngón chân giữa, kết ở mu chân, đi chếch ra ngoài lên phụ cốt (lồi củ), kết ở bờ ngoài gối, thẳng lên kết ở bễ khu (mấu chuyển lớn) đi lên cạnh sườn, vào trong bám vào cột sống. Nhánh thẳng của nó, lên dọc xương chày, kết ở gối. Nhánh của nó kết ở ngoài phụ cốt (đầu xương mác) hợp với Thiếu dương. Nhánh thẳng của nó dọc lên trước đùi (Phục thỏ) kết ở vùng háng, tụ ở bộ phận sinh dục ngoài, lên bụng phân ra đến khuyết bồn lại kết lại, lên cổ, kẹp ở hai bên mép, hợp ở xương gò má xuống kết ở mũi, lên hợp ở thái dương. Thái dương là màng lưới trên của mắt, Dương minh là màng lưới dưới của mắt, nhánh của nó từ má ra kết ở trước tai.

Bệnh của nó: Chuột rút từ ngón chân giữa đến cẳng chân, co ở chân mày và cứng, Phục thỏ (cơ trước đùi) chuột rút, phía trước háng sưng, thoát vị bìu, co cơ bụng kéo cả vùng hố trên đòn và má, đột nhiên méo mồm. Nếu bệnh cấp thì mắt không nhắm được, nếu nhiệt thì cân mềm, mắt không mở được. Cơ mặt bị hàn thì thì co lại kéo má mồm méo xệch, nếu bị nhiệt thì cân mềm nhẽo, không co được nên méo mặt. Chữa bằng dùng mã cao (mỡ ngựa = can bình nhu nhuận, có thể dưỡng cân chữa tý) dán chỗ bị hàn co; lấy rượu trắng và quế bột đắp lên ở bên liệt, lấy tang câu (cành dâu có móc) móc nó rồi lấy than củi dâu để ở hố dưới đất, hố nông sâu vừa đủ người ngồi trên thấy ấm là được. Một mặt lấy cao (mỡ ngựa) làm nóng phía má bị co, uống rượu ngon ăn thịt rán ngon - người không uống được rượu cũng phải uống và xoa bóp 3 lần bên bệnh, có thể khỏi. Dùng kim đốt lên chữa bệnh ở kinh cân, thủ pháp nhanh, đến khi thấy có hiệu quả thì thôi. Lấy điểm đau làm huyệt. Chứng đó gọi là quý xuân tý (quý xuân là tháng 3, quý xuân tý là chứng tý ở túc dương minh phát vào tháng 3).

4. Kinh cân Túc thái âm bắt đầu từ cạnh trong ngón chân cái, lên kết ở mắt cá trong, nhánh thẳng của nó lên phụ cốt (lồi củ) phía trong gối (Âm lăng tuyền) lên mặt trong đùi, kết ở háng, tụ ở vùng sinh dục ngoài, lên bụng kết ở rốn, dọc trong bụng, kết ở sườn, tán ra ở ngực, nhánh phía trong của nó bám vào cột sống.

Bệnh của nó: Ngón chân cái đến mắt cá trong đau, chuột rút đau, phụ cốt (lồi củ) mặt trong gối đau, mặt trong đùi kéo đến háng đau, sinh dục ngoài đau xoắn, lan lên làm rốn, hai sườn đau, làm cả trong ngực và cột sống đau. Chữa nó phải dùng kim đốt lên châm nhanh, nhiều lần đến khi có hiệu quả, lấy điểm đau làm huyệt gọi là mạnh thu tý (Túc thái âm ứng với khí tháng 8 trung thu, tức trọng thu chứ không phải mạnh thu. Có thể nhầm với điều Túc thiếu âm vì nó ứng với mạnh thu) (Cảnh Nhạc).

5. Kinh cân Túc thiếu âm bắt đầu từ dưới ngón chân út cùng đi với kinh cân Túc thái âm, đi chếch dưới mắt cá trong, kết ở gót, hợp với kinh cân Thái dương và lên kết ở phía dưới trong phụ cốt (lồi củ), đi cùng kinh cân Thái âm, lên mặt trong đùi, kết ở sinh dục ngoài, dọc trong cột sống đi kẹp từ xương cùng lên gáy kết ở xương chẩm, hợp với kinh cân Thái dương.

Bệnh của nó: Gan chân chuột rút, và những chỗ kết của nó đau và chuột rút. Bệnh ở kinh đó có động kinh, co quắp, co giật. Nếu ở ngoài (lưng) thì không cúi được, nếu ở trong thì không ngửa được. Chữa: Dùng kim đốt lên châm nhanh, đến khi có hiệu quả, lấy điểm đau làm huyệt, ở trong thì dán cao làm nóng xoa bóp đạo dẫn, uống thuốc (thư cân dưỡng huyết). Nếu có soắn vặn người, cơn soắn vặn ngày một nhiều thì không chữa được, gọi là "Trọng thu tý" (Trọng thu tý có lẽ nhầm, đáng là mạnh thu tý, vì Túc thiếu âm là kinh sinh âm ứng với khí tháng 7) (Cảnh Nhạc).

6. Kinh âm Túc quyết âm bắt đầu từ trên ngón chân cái, lên kết ở dưới mắt cá trong, dọc cẳng chân, lên kết ở dưới mắt cá trong phụ cốt (lồi củ), lên dọc mặt đùi kết ở sinh dục ngoài liên lạc với các cân ở đây.

Bệnh của nó: Từ ngón cái đến trước mắt cá trong đau, nội phụ (mặt trong lồi củ) đau, mặt trong đùi đau và chuột rút, sinh dục ngoài liệt, bị nội thương (do trác táng) thì không cương được, bị lạnh thì co chun lại, bị nhiệt thì dương vật dài ra không co lại, chữa nó cần thanh âm khí (kinh khí của bản kinh) hành thủy - Chữa chuột rút bằng kim đốt lên châm nhanh đến khi có hiệu quả, lấy một điểm đau làm huyệt, gọi là quý thu tý (Quý thu = tháng 9, Quý thu tý là chứng tý ở Túc quyết âm phát vào tháng 9).

7. Kinh cân Thủ thái dương bắt đầu từ trên ngón tay út, kết ở cổ tay lên dọc bờ trong cánh tay, kết ở mặt trong sau mỏm khuỷu, bật vào đó thì cảm giác lan đến tận ngón út, lên kết ở dưới nách. Nhánh của nó đi vào sau bờ nách lên vòng xương bả, dọc cổ ra trước thái dương (túc), kết ở hoàn cốt (xương chũm) sau tai. Nhánh của nó vào trong tai. Nhánh thẳng ra ở trên tai, xuống kết ở hàm, lên thuộc về đuôi mắt.

Bệnh của nó: Đau từ ngón út lên mặt trong sau mỏm khuỷu, dọc mặt trong cánh tay và dưới nách, dưới nách đau, bờ sau nách đau, đau vòng bả vai lên cổ, làm tai ù đau lan ra hàm, phải nhắm mắt một lúc mới nhìn rõ, cơ cổ co rút, có thể làm cho gân nhẽo, cổ sưng (chứng tỏ đang có) sốt rét ở cổ. Nếu có sưng, dùng kim nhọn sắc để chữa. Đường chính lên góc hàm, qua trước tai, lên đuôi mắt, lên trán kết ở góc trán. Chỗ đau là chỗ cân đi qua và có chuột rút. Chữa nó dùng kim đốt lên, châm nhanh đến khi có hiệu quả, lấy điểm đau làm huyệt, gọi là Trọng hạ tý (Trọng hạ tý tháng 5, Trọng hạ tý là chứng tý ở Thủ thái dương phát vào tháng 5).

8. Kinh cân Thủ thiếu dương bắt đầu từ ngón thứ 4, kết ở cổ tay, đi ở giữa cẳng tay lên kết ở khuỷu lên vòng ở bờ ngoài cánh tay, lên vai, đi ở cổ, hợp với Thủ thái dương. Nhánh của nó, từ góc hàm vào gốc lưỡi. Nhánh của nó lên góc hàm, qua trước tai, đến đuôi mắt, lên trán, kết ở góc trán.

Bệnh của nó: Sẽ có chuột rút trên đường đi của kinh hoặc rút lưỡi. Chữa nó dùng kim đốt lên, châm nhanh đến khi có hiệu quả, lấy điểm đau làm huyệt. Gọi là Quý hạ tý (Quý hạ là tháng 6, Quý hạ tý là chứng tý Thủ thiếu dương phát vào tháng 6).

9. Kinh cân Thủ dương minh bắt đầu từ ngón trỏ, lên kết ở cổ tay, dọc cánh tay, lên kết bờ ngoài khuỷu, lên cẳng tay kết ở mỏm vai. Nhánh của nó vòng bả vai, kẹp cột sống. Nhánh thẳng của nó từ Kiên ngung (mỏm) lên cổ. Nhánh của nó lên má, kết ở gò má. Nhánh thẳng của nó, lên ra ở trước Thủ thái dương, lên góc trán trái liên lạc với đầu, lại xuống hàm phải.

Bệnh của nó: Nơi kinh đi qua đau và chuột rút, vai không giơ được, cổ không quay để nhìn bên phải, trái được. Chữa nó dùng kim đốt lên, châm nhanh đến khi có hiệu quả, lấy điểm đau làm huyệt, gọi là Mạnh hạ tý (Mạnh hạ là tháng 4, mạnh hạ tý là chứng tý Thủ dương minh phát vào tháng 4).

10. Kinh cân Thủ thái âm bắt đầu từ ngón cái, dọc ngón tay lên kết ở sau Ngư tế, đi ở bờ ngoài thốn khẩu lên ở cẳng tay, kết ở giữa khuỷu, lên bờ trong cánh tay, vào nách ra ở khuyết bồn, xuống kết ở trong ngực, phân tán và xuyên tâm vị của dạ dầy rồi hợp lại và đến mạng mỡ.

Bệnh của nó: Đau, chuột rút nơi kinh đi qua, nếu đau nhiều có thể thành chứng "tức bôn" co thắt ở mạng  mỡ (lườn) nôn máu. Chữa nó dùng kim đốt lên, châm nhanh đến khi có hiệu quả, lấy điểm đau làm huyệt, gọi là Trọng đông tý (trọng đông là tháng 11. Trọng đông tý là chứng tý Thủ thái âm phát vào tháng 11).

11. Kinh cân Thủ tâm chủ bắt đầu từ ngón giữa, đi cùng kinh cân Thái âm, kết ở mặt trong khuỷu tay, lên mặt trong cánh tay, kết ở dưới nách, đi xuống phân tán ở phía trước, phía sau và kẹp ở sườn. Nhánh của nó vào nách, phân tán trong ngực, kết ở tâm vị.

Bệnh của nó: Chuột rút nơi kinh đi qua, đau ngực, tức bôn. Chữa nó dùng kim đốt lên, châm nhanh đến khi có hiệu quả, lấy điểm đau làm huyệt, gọi là Mạnh đông tý (mạnh đông là tháng 10, mạnh đông tý là chứng tý thủ tâm chủ, phát vào tháng 10).

12. Kinh cân Thủ thiếu âm bắt đầu từ bờ trong ngón út, kết ở xương nhọn (đậu) lên kết ở bờ trong khuỷu, lên vào nách, giao với thái âm, đi kẹp cạnh vú, kết ở trong ngực, dọc phần trên tâm vị, xuống liên lạc với rốn.

Bệnh của nó: Khi bên trong co rút (thì vùng dưới tâm cứng) sờ thấy gọi là "Phục lương", ở dưới là một lưới làm khuỷu co lại, có gân đau và chuột rút nơi kinh đi qua. Chữa nó dùng kim đốt lên, châm nhanh đến khi có hiệu quả, lấy điểm đau làm huyệt. Nếu có "Phục lương" (cứng đau dưới vùng tim), thổ máu mủ thì chết. Bệnh của kinh cân, khi bị lạnh thì cân co lưng ưỡn, bị nhiệt thì cơ nhẽo không co được, âm suy không cương được. Dương (lưng thuộc dương) bị cấp (chuột rút) thì lưng ưỡn, âm (bụng thuộc âm) bị cấp (chuột rút) thì người co không thẳng được. Dùng kim đốt lên (tức hải châm) chỉ chữa cho chứng bị hàn làm chuột rút thôi, chứng do nhiệt thì cơ nhẽo không co được, nên không dùng nó chữa cho chứng do nhiệt. Gọi là Quý đông tý (quý đông là tháng 12, quý đông tý là chứng tý Thủ thiếu âm phát vào tháng 12).

Kinh Túc dương minh, Thủ thái âm, nếu bị cấp (gân co rút) thì có méo mặt lệch mắt (đầu đuôi mắt co rút) nhìn vật không rõ v.v... Chữa nó dùng kim đốt lên, châm nhanh đến khi có hiệu quả, lấy điểm đau làm huyệt như trên.

Tin liên quan

Các bài mới:

Các bài đã đăng:

 
< Trước   Tiếp >