|
Phàm những thầy thuốc trong khi chữa bệnh cho bệnh nhân và chính những bệnh nhân trong thời gian uống thuốc để chữa bệnh, đều phải biết những điều nên kiêng kỵ, đó là Thời cấm, Kinh cấm, Bệnh cấm, Dược cấm.
Thời cấm
Đó chính là cái nguyên lý của trời đất mà ứng với tứ thời là xuân, hạ, thu, đông. Đó là thăng, giáng, phù, trầm. Đó là hãn, hạ, thổ, lợi. Mùa xuân thì nên cho thổ, tức là nên cho người bệnh uống thuốc để nôn ra. Thổ cũng giống như hiện tượng của vạn vật tự nhiên đang trong thời kỳ thăng trưởng phát sinh, như nhà nông đang trong thời vụ cấy cầy và thu hoạc, khiến cho dương khí đang u uất mà bỗng chốc được khai phóng mở mang, khiến cho trong lòng được nhẹ nhàng thanh thản.
Mùa hạ thì nên phát hãn, tức là nên cho người bệnh uống thuốc để ra mồ hôi. Phát hãn cũng giống như hiện tượng vì dương khí hữu dư mà thăng phù lên bề mặt của muôn vật, khiến cho trong ngoài được thông hoạt chu lưu.
Mùa thu thì nên cho hạ, tức là nên cho người bệnh uống những loại thuốc công hạ để tháo tà khí và bệnh tật ra ngoài theo đường đại tiểu tiện. Phép hạ cũng giống như hình tượng của vạn vật đang bước vào thời kỳ trút bỏ mọi cái cũ để chuẩn bị thu gom lại, có như thế mới hợp với cái thời hậu bế vít của mùa thu.
Mùa đông thì nên kín đáo và dầy dặn, để hợp với cái lẽ của vạn vật đang trong thời khí bế tàng của mùa đông, khiến cho dương khí được tĩnh dưỡng nghỉ ngơi mà bất động.
Sách Nội kinh nói: "Dụng ôn viễn ôn, dụng nhiệt viễn nhiệt, dụng lương viễn lương, dụng hàn viễn hàn, vô dực kỳ thắng dã".
Nghĩa là: "Chữa các bệnh về mùa ôn nhiệt thì chớ dùng những vị thuốc có tính ôn nhiệt. Chữa các bệnh trong mùa hàn lương thì tránh xa các vị thuốc có tính hàn lương, là bởi vì không nên giúp thêm cho cái đã mạnh".
Bởi vậy mùa đông không dùng "Bạch hổ thang", mùa hạ không dùng "Thanh long thang", mùa xuân mùa hạ không dùng Quế chi, mùa thu mùa đông không uống Ma hoàng, là đều bởi vì không muốn tổn thất đến nguyên khí. Nếu mùa xuân và mùa hạ mà cho uống thuốc để công hạ, mùa thu và mùa đông mà cho uống thuốc để phát hãn là trái với lẽ trời, là tự mình làm tổn thất tới cái hòa khí của trời đất đối với con người.
Trong khi chữa bệnh thầy thuốc cũng nên linh hoạt quyền biến mà dùng thuốc, nhưng không nên quá lạm dụng mà khiến cho bệnh nặng thêm.
Các bài mới:
Các bài đã đăng:
|
Đông y khái luận 
